PRZEDMIOT ZABYTKOWY W HISTORYCZNYCH KREACJACH JANA MATEJKI – OD REKWIZYTU PO SYMBOL, dr Mateusz Chramiec

PRZEDMIOT ZABYTKOWY W HISTORYCZNYCH KREACJACH JANA MATEJKI – OD REKWIZYTU PO SYMBOL

Historiograficzna twórczość malarska Jana Matejki doczekała się już w nauce obszernego komentarza. Jak się bowiem wydaje, nigdy wcześniej, ani nigdy później, twórczość żadnego z polskich artystów nie wzbudzała tak wielkich, nieraz skrajnych emocji. Śledząc opinie oraz recenzje dziewiętnastowiecznej publiczności, wychowanej w duchu silnego akcentowania uczuć patriotycznych względem rozebranej przez zaborców Rzeczypospolitej, od razu odnosi się wrażenie, że monumentalne „krzepiące serca i umysły” płótna, są zarazem dobrze rozumiane i bezbłędnie odczytywane. Po wnikliwszej analizie ówczesnych źródeł okazuje się jednak, że nawet „żyjąca Matejką” dawna publiczność nie była w stanie w pełni pojąć lub zaakceptować głębszych poziomów semantycznych tych dzieł. O niezrozumieniu swojego przesłania wspominał z resztą sam Mistrz. Również dzisiaj, gdy zbiorowa pamięć przekształciła się już wraz z duchem czasu, zmieniając nasze paradygmaty myślenia o historii i sztuce, treść owych obrazów nastręczać może dalszych pytań. Można zatem rzec, że Jan Matejko jawi się jako artysta znany i nieznany zarazem. W kontekst powyższych rozważań wpisuje się problem rozumienia i interpretacji przedmiotów zabytkowych – tak bardzo ważnego dla Matejki. Wielu uczonych wcześniej podkreślało, że był on wirtuozem teatralnych kreacji, a jego obrazy w rzeczywistości nie przedstawiają wyobrażeń historycznych wypadków, a raczej scenę wypełnioną ucharakteryzowanymi aktorami. Czy jednak wiernie odmalowywane z modeli przedmioty traktowane były wyłącznie jako rekwizyty dopełniające bogatych kompozycji? Próba odpowiedzi na to pytanie będzie stanowiła główną kanwę tematyczną wykładu.

Dr Mateusz Chramiec - historyk i historyk sztuki, bronioznawca. Wykładowca na WHiDK Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II i adiunkt w Muzeum Książąt Czartoryskich – Oddziale Muzeum Narodowego w Krakowie, gdzie jest opiekunem Zbrojowni, zajmując się głównie kolekcją dawnej broni i barwy. Wiceprezes oddziału krakowskiego oraz członek zarządu krajowego Stowarzyszenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy – najstarszej i jedynej ogólnopolskiej organizacji bronioznawczej. Ponadto członek Stowarzyszenia Historyków Sztuki oraz International Council of Museums, w komisjach ICOM Poland oraz ICOMAM (International Committee for Museums and Collections of Arms and Military History). Jego zainteresowania naukowe skupione są wokół zagadnień związanych z nowożytnym oraz dziewiętnasto- i dwudziestowiecznym kolekcjonerstwem, jak również
militariów w ikonografii i kulturze.