"NA CHWAŁĘ ARTYSTÓW". FELIKS "MANGGHA" JASIEŃSKI - KOLEKCJONER I MECENAS SZTUKI, dr Agnieszka Kluczewska-Wójcik

"NA CHWAŁĘ ARTYSTÓW. FELIKS "MANGGHA" JASIEŃSKI - KOLEKCJONER I MECENAS SZTUKI

W 1920 roku Feliks „Manggha” Jasieński (1861-1929) przekazał Muzeum Narodowemu w Krakowie swoją gromadzoną blisko dwadzieścia lat kolekcję. Darowizna, na którą złożyło się ponad 15 tysięcy obiektów stanowiła dla nabytek nie do przecenienie w zakresie sztuki polskiej końca XIX i początku XX wieku, pozostający do dziś podstawą prezentacji polskiego „modernizmu” w muzealnych galeriach. W zbiorze grafiki i plakatu, obok dzieł światowych mistrzów gatunku znalazły się prace sygnowane przez odnowicieli polskiej grafiki artystycznej, tworząc trzon jednego z największych gabinetów rycin w Polsce. Zbiory wschodnie, zespół orientalnych tkanin, a przede wszystkim szuka japońska, uplasowały krakowskie muzeum pośród największych tego typu publicznych kolekcji Europy. Niezależnie od swojej wartości artystycznej kolekcja odzwierciedlała także inne aspekty aktywności Jasieńskiego, stanowiąc świadectwo jego zaangażowania w ruch odnowy życia kulturalnego
i wsparcia jakiego udzielał polskim twórcom.

Kolekcjonerska pasja Jasieńskiego zrodziła się w Warszawie, w połowie lat 90. XIX wieku, w pracowniach młodych malarzy Władysława Podkowińskiego, Józefa Pankiewicza, Leona Wyczółkowskiego i ich „mentorów”, twórców i teoretyków pierwszej polskiej awangardy, Aleksandra Gierymskiego i Stanisława Witkiewicza. W Krakowie, dokąd przeniósł się w 1902 roku, jego zbiory bogaciły się o dzieła malarzy związanych z Towarzystwem Artystów Polskich „Sztuka” i Akademią Sztuk Pięknych: Jacka Malczewskiego, Juliana Fałata, Jana Stanisławskiego, Stanisława Wyspiańskiego, Józefa Mehoffera, Wojciecha Weissa… W jego galerii nie zabrakło też dzieł polskich artystek: Olgi Boznańskiej, Zofii Stryjeńskiej, czy rzeźbiarki Olgi Niewskiej – Jasieński był jedynym polskim kolekcjonerem zainteresowanym tym gatunkiem sztuki, a jego zbiór rzeźby był na tle osiągnięć kolekcjonerskich epoki zjawiskiem zupełnie wyjątkowym.

W promowanie osiągnięć polskiej szkoły artystycznej wpisywała się także działalność dziennikarsko-edytorska Jasieńskiego, współpracownika warszawskiej „Chimery”, redaktora artystycznego lwowskiego Lamusa i krakowskiego „Miesięcznika Literackiego i Artystycznego”, przede wszystkim zaś wydawcy monografii „Sztuka polska. Malarstwo” (1903-1905, 1908, 1909 ), stanowiącej pierwsze, „kanoniczne” opracowanie historii malarstwa polskiego modernizmu. Jako „działacz na polu sztuki”, jak sam się określał, wspierał Towarzystwo Polska Sztuka Stosowana oraz założone z jego inicjatywy Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Narodowego w Krakowie i Stowarzyszenia Polskich Artystów Grafików Polskich, którego pierwszy album opublikował w 1903 roku. Jego mieszkanie, od 1903 roku „Muzeum Feliksa Jasieńskiego”, było jednym z ulubionych miejsc spotkań krakowskiej bohemy,
a także lokalem „Klubu”, gromadzącego sympatyków TAP „Sztuka”. Założyciel klubu i nieoficjalny ambasador „Sztuki” udostępniał swoje zbiory również innym zainteresowanym, prowadził wykłady dla słuchaczek Szkoły Sztuk Pięknych dla kobiet  Marii Niedzielskiej, przygotowywał wystawy i towarzyszące im prelekcje.

W 1921 roku, już po przekazaniu zbiorów do Muzeum Narodowego, ufundował przy Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie nagrodę dla młodych rzeźbiarzy, grafików i muzyków. „Nagroda im. Feliksa Jasieńskiego”, pomyślana jako uzupełnienie „polskiego Nobla” z fundacji Probusa Barczewskiego i przyznawana do 1938 roku, była ostatnim jego przedsięwzięciem: testamentem kolekcjonera i mecenasa artystów, na których chwałę zbudował swoje zbiory. 

Dr Agnieszka Kluczewska-Wójcik, absolwentka Muzeologii Ecole du Louvre w Paryżu, tytuł doktora historii sztuki zdobyła na Université Paris I Panthèon-Sorbonne (1998). W latach 2000-2014 związana z Katedrą Historii Sztuki i Kultury Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Od 2014 roku wiceprezes, wcześniej prezes Oddziału Warszawskiego Polskiego Instytutu Studiów nad Sztuką Świata w Warszawie.

Stypendystka  Fundacji z Brzezia Lanckorońskich i Institut nationale d’histoire de l’art w Paryżu. Prowadziła wykłady
i seminaria na Université Paris-Sorbonne, Centre André Chastel, Université Paris IV Sorbonne i Paris X Nanterre, Université de Provence Aix-Marseille. Sekretarz Kapituły nagrody „Kolekcjonerstwo – nauka – upowszechnianie” im. Feliksa Jasieńskiego, przyznawanej przez Muzeum Narodowe w Krakowie, Dom Spotkań z Historią w Warszawie i Archiwum Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.

Autorka publikacji poświęconych historii sztuki XIX i XX wieku, relacjom międzykulturowym, w tym japonizmowi
i orientalizmowi, historii muzeów i kolekcjonerstwa, a także tekstów krytycznych o sztuce współczesnej. Redaktor naukowy opracowania Korpus daru Feliksa “Mangghi” Jasieńskiego / Corpus of Feliks ‘Manggha’ Jasieński’s Donation  w Muzeum Narodowym w Krakowie i autorka monografii Feliks „Manggha”Jasieński i jego kolekcja w Muzeum Narodowym w Krakowie / Feliks Jasieński and his Collection at the National Museum in Krakow  (2014), członek komitetu redakcyjnego Korpusu dzieł malarskich Henryka Siemiradzkiego / Henryk Siemiradzki. Catalogue raisonné of the Painting (2020, Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata).