Władza W Powstaniu Styczniowym - Rząd Narodowy Czy Dyktatura?

Władza w powstaniu styczniowym - Rząd Narodowy czy dyktatura?

Między styczniem 1863 a majem 1864 roku tajnym państwem polskim, toczącym rozpaczliwą walkę z potężnym zaborcą rosyjskim, kierowało aż dziesięć kolejnych ekip Rządu Narodowego. Podlegała im znakomicie zorganizowana łączność, wywiad, sprawny aparat skarbowy, podziemna policja, wymiar sprawiedliwości i tajna prasa. Anonimowych poleceń i pisemnych rozkazów opatrzonych trójherbową pieczęcią władz powstańczych przez długi czas słuchała znaczna część społeczeństwa. Dysponowały one też rozbudowaną służbą zagraniczną. W XIX wieku nie sposób wskazać przypadków oporu przeciwko obcej, despotycznej władzy, który osiągnąłby takie rozmiary.

Na polu bitwy lub w podziemiu próbowało też sprawować dowództwo trzech dyktatorów: Ludwik Mierosławski, Marian Langiewicz i Romuald Traugutt. Dlaczego konspiracyjne władze zmieniały się tak często? Czy nie wpłynęło to na szanse powstania, a przynajmniej na jego zasięg i długotrwałość? Czy przyczyną były wyłącznie spory polityczne między czerwonymi i białymi? Jaką rolę odgrywały dotychczasowe tradycje niepodległościowe i dyskusje o drogach do wolności prowadzone na emigracji? Jaki wpływ miały odmienne koncepcje militarne, doświadczenia zebrane w toku walki zbrojnej, cechy osobiste przywódców? Jaką -nadzieje na pomoc militarną państw Europy zachodniej lub rachuby na rewolucję w Rosji? Czy w politycznym podziemiu możliwe były jakiekolwiek formy demokracji? W jakim stopniu niejawność sprzyjała zakulisowym intrygom? Czy historycy zgodni są w ocenach powstańczych przywódców, czy też nadal budzą one kontrowersje? Którzy z nich w większym, a którzy w mniejszym stopniu zasługują na miejsce w panteonie narodowej pamięci? A może niektórych należałoby z niego usunąć?

Na te i inne pytania spróbujemy odpowiedzieć podczas dyskusji panelowej "Władza w powstaniu styczniowym - Rząd Narodowy czy dyktatura?"

Andrzej Szwarc