Czy Islam Wymaga Reformacji?

Czy islam wymaga reformacji?

Pytanie to zawiera w sobie domniemanie, że reformacja przyniosła chrześcijaństwu coś pozytywnego, czego w dodatku brakuje w islamie. Rzeczywiście, wśród wielu korzystnych skutków reformacji w Europie XVI wieku wyliczyć należy przede wszystkim: większy indywidualizm, sekularyzm i rozwój kapitalizmu. Te efekty pojawiły się jednak po kilku dekadach, a nawet wiekach religijnych wojen, duchowej niepewności, fragmentaryzacji kontynentu. Natomiast z pewnością reformacja była odważnym, publicznym sprzeciwem wobec dogmatów Kościoła Katolickiego. Jeśli więc przekształcimy tytułowe pytanie w refleksję nad tym, czy w islamie istnieje taka możliwość, to trzeba odpowiedzieć na nie twierdząco – tak, bowiem islam ma wbudowany mechanizm auto-reformacyjny. Według brytyjskiego filozofa i antropologa, Ernesta Gellnera, „ta najbardziej protestancka z wielkich religii monoteistycznych zdradza stałą skłonność do reformacji (można by ją wręcz określić jako Reformację Permanentną)”1.

W związku ze swoją specyfiką – brak pośrednika między człowiekiem a Bogiem – islam posiada wbudowany element wolnościowy, dający jednostce niemalże pełną autonomię, ale też mogący przekształcić się w anarchię. Reformacyjny charakter umożliwia skrajnie różne interpretacje Koranu, hadisów i sunny Proroka – od  ultraliberalnych po dżihadystyczne.

Islam ma zdolność adaptacji do wszelkich okoliczności. Uzasadnianie terroryzmu doktryną muzułmańską wynika nie z niej samej, ale z polityczno-gospodarczych, strukturalnych problemów Bliskiego Wschodu i zjawiska radykalizmu, naturalnie występującego w życiu społeczno-politycznym.

Link do wykładu

dr Patrycja Sasnal – politolożka, amerykanistka, arabistka. Kierowniczka programu „Bliski Wschód i Afryka Północna” w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych, członkini Europejskiej Grupy Roboczej ds. Egiptu, stypendystka Fulbrighta w Paul H. Nitze School of Advanced International Studies (SAIS) na Johns Hopkins University w Waszyngtonie, wcześniej badaczka stowarzyszona przy Amerykańskim Uniwersytecie w Bejrucie i studentka na Sorbonne Nouvelle Paris III w Paryżu. Publikowała m.in. w „LeMonde”, „EUobserver”, „Al-Ahram” i „Polityce”. Jej książka Pseudostabilizacja. Problemy współczesnej polityki USA na Bliskim Wschodzie ukazała się w 2017 r., nakładem PWN.

1 Ernest Gellner, „Narody i nacjonalizm”, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1991, s. 99.